Dromen van Leonardo

Van mijn dromen kan ik me zelden iets herinneren. Volgens een krantenartikel dat ik ooit las, droomt iedereen nochtans evenveel (zo’n vier à vijf dromen per nacht), maar herinnert men zich enkel die dromen tijdens dewelke men wakker wordt. 

In films dienen dromen vooral om de angsten van het hoofdpersonage duidelijk te maken (bv. in “Vertigo” van Alfred Hitchcock). Op die manier zijn ze wel eens overbodig of dubbelop. Vaak worden ze zelfs enkel gebruikt als filmisch middel om spanning te creëren of de kijker op het verkeerde been te zetten; denken we maar aan de steeds weerkerende droomfinales in Brian de Palma thrillers zoals “Carrie” en “Dressed to kill”.

Een andere interessante vraag is of je ook kan dromen dat je droomt.

Dit idee vormt het uitgangspunt van “Inception” van Christopher Nolan. Het personage van Leonardo di Caprio probeert de beslissing van een Oosterse bedrijfsleider omtrent een fusie te beïnvloeden door binnen te dringen in zijn dromen. Mede door zijn eigen onverwerkte verleden (de love interest) is zijn team echter verplicht telkens door te dringen in een dieper niveau van onderbewustzijn:

een droom in een droom in een droom...

Het resultaat is een merkwaardige kruising tussen een avonturenfilm met een groot budget en een filosofische auteursfilm - met een overdosis adrenaline maar tegelijk zo ingewikkeld dat je dagen blijft doordenken over de precieze betekenis van wat je nu eigenlijk hebt gezien.

(Bij het herzien van deze film snapte ik er nog minder van dan de eerste keer...)

Ik droom wel eens dat ik me in een nauwe ruimte bevind: twee dicht op elkaar staande muren of al te enge trappen in een torengebouw, waartussen ik gevangen zit. Happend naar lucht word ik dan wakker. Dan blijkt dat mijn hoofd onder het donsdeken gevangen zat en dat ik onvoldoende zuurstof naar binnen kreeg.

Ik vraag me dan af hoe dat al geweten kon zijn bij het begin van mijn droom, toen ik die trap begon te beklimmen. Wordt het verloop (of noem het: verhaal) van je droom mee gedreven en aangepast door de fysieke omstandigheden waarin je je bevindt (het verstikkende donsdeken)?

Houdt elk begin dus noodzakelijk ook zijn einde in ?

De beroemde scenario-specialist Syd Field zei dat de eerste twintig minuten van elke klassieke (d.w.z. niet-experimentele) film alle elementen van het verhaal bevatten. Van één ding kan je dus zeker zijn : gebeurtenissen en personages uit het begin van de film, die je niet meteen kan duiden, hebben altijd hun belang naderhand. Wie dus graag de ontknoping van een film voorspelt, moet vooral aandachtig zijn voor die elementen die in de inleiding schijnbaar terloops worden vermeld. 

Een voorbeeld:

in de openingsscène van “Regarding Henry” verdedigt een gehaaide advocaat, vertolkt door Harrisson Ford, een ziekenhuis tegen een procederende patiënt die beweert dat een medische fout werd gemaakt tijdens zijn behandeling. De scène eindigt met een close-up van de verbitterd ogende vrouw van het slachtoffer.

Vervolgens maken we nader kennis met de advocaat, zijn gezin en zijn vele slechte kanten. Na ongeveer een kwartier gaat Ford om een pakje sigaretten in de buurtwinkel. Hij is er getuige van een overval. Enkel omdat hij in de weg staat, wordt hij in het hoofd geschoten door de overvaller.

Ford overleeft het maar loopt ernstige hersenschade op, waardoor hij alles opnieuw moet leren. Geleidelijk beseft hij welk een onmens hij in zijn vorige leven was. Hij besluit om het dossier van het ziekenhuisproces opnieuw in te kijken, en bezoekt de vrouw van het slachtoffer (uit het begin van de film!). Zo ontdekt hij dat hij en zijn kantoor de medische fout van het ziekenhuis hebben toegedekt.

Gelouterd brengt Ford de waarheid aan het licht  en besluit hij zijn leven een andere richting te geven.

Zoals dit voorbeeld aantoont heeft elk personage zijn bestaansreden in een film. Elk stukje informatie telt.

Een bekende acteur of actrice sterft dan ook zelden snel. 

Maar regels zijn er om gebroken te worden. En net de beste filmmakers spelen graag met de verwachtingen van de kijker…

Wanneer de Coen-broers in « No country for old men »  Woody Harrelson opvoeren (als huurmoordenaar), denk je natuurlijk dat die een rol van betekenis zal spelen. Nog geen vijf minuten later heeft hij al het tijdelijke met het eeuwige verruild. De dood van het hoofdpersonage (vertolkt door Josh Brolin) gebeurt zelfs buiten beeld… En dan voegen de broers nog een epiloog toe, waarin Tommy Lee Jones (een tweede hoofdpersonage) een nogal filosofisch gesprek heeft met een oude man.

De Coen-broers zijn zoals goede wijn: een acquired taste.

En net het onverwachte is één van hun handelsmerken. Het valt me telkens op hoe ik hun films (“Fargo”, “The man who wasn’t there”) de tweede keer nog beter vind dan de eerste keer. Wellicht zat ik tijdens die eerste visie al te dromen over de tweede...