"INSTINCT" ★★★★1/2 : de blauwdruk van "BABYGIRL"

De interessantste regisseur van Nederland en Vlaanderen is een vrouw. 

Haar naam is Halina Reijn en ze maakte tot nog toe drie films:

1. Instinct (2019) in het Nederlands (★★★★1/2) 

2. Bodies, Bodies, Bodies (2022) in de VS (★★1/2☆☆) en

3. Babygirl (2025) in de VS (★★★★★).

Daarvoor was Reijn al een bekende actrice, o.a. in de speelfilms "Zwartboek" en "De tweeling".

Halina Reijn

Zoals reeds verteld in een vorige blog, ben ik een zeer grote fan van "Babygirl"; een film die  het vrouwelijke verlangen verkent en (eindelijk) erkent, zonder het te veroordelen. Daardoor was ik geïnteresseerd om Reijns andere films te zien. Het is immers altijd nuttig om verschillende films van eenzelfde regisseur te zien, liefst kort na elkaar. Vaak keren thema's terug. Door meerdere films te zien ontstaat bijgevolg een completer beeld van wat de cineast (en zeker een "auteur", d.w.z. een cineast die zelf zijn/haar scenario's schrijft) te vertellen heeft.

Ik was daarbij vergeten dat ik "Instinct" al gezien had... niet echt een film die me bijgebleven was dus. Maar dit bleek ten onrechte.

Alhoewel op het eerste gezicht een ander verhaal, zijn er inhoudelijk en thematisch zeer veel gelijkenissen tussen Reijns eersteling "Instinct" en haar derde film "Babygirl".

(Minder gelijkenissen zag ik met "Bodies, Bodies, Bodies", waar Reijn zelf niet mee schreef aan het scenario.) 

In beide films wordt een hedendaagse en professioneel succesvolle vrouw aangetrokken tot een potentieel gevaarlijke man. Maar dit is nét wat haar aantrekt, want bij die knappe maar oerbrave en veilige Antonio Banderas / Pieter Embrechts vindt ze geen seksuele bevrediging. Ze dorst naar een andere, meer dierlijke soort mannelijkheid. Dominant, zelfzeker, zweterig, manipulatief, alfamannelijk en misschien ook gevaarlijk.

"Weet je dat meer vrouwen fantaseren over verkrachting dan mannen?"

Zo daagt de gedetineerde Idris, veroordeeld wegens herhaaldelijk seksueel overschrijdend gedrag, zijn psychologe Nicoline uit.

Carice Van Houtte

Nicoline (vertolkt door Carice Van Houtte) is van haar stuk gebracht, misschien nog het meest omdat ze - ondanks zichzelf - hevig naar deze man verlangt. Zo brengt hij stilaan haar normale functioneren in het gedrang.  Kan ze op deze manier nog wel de juiste beslissingen nemen? Ze twijfelt, neemt keer op keer een bad - als om haar verlangens van haar af te spoelen. 

De talrijke weerspiegelingen in de film staan, zoals steeds, symbool voor (haar) dubbelheid, (haar) twijfel, (haar) gespletenheid. We zien Nicoline weerspiegeld in ramen, spiegels. Boven het badwater is haar gezicht, haar rede, maar onder het badwater schuilt haar eigengereide lichaam. 

Over de betekenis van spiegels in films vond ik deze interessante blog:

Mirrors in Films: Duality, Secrets and Revelations, and the Passage to the Otherworld – Spotlight on Film

Psycho

Net wanneer Nicoline denkt alles van zich afgespoeld te hebben, staat Idris voor haar deur. Maar Nicoline lijkt seksueel onvolwassen: ze is bang van haar eigen verlangens, slaapt met haar naakte moeder lepeltje achter zich. Ik vermoed dat dit voornamelijk een beeld is, niet per se iets wat Nicoline daadwerkelijk beleeft - net als die grote, gevaarlijk uitziende hond die plots op haar bed zit, en die ze toch behoedzaam wil naderen.

Het mag duidelijk zijn: er wordt in "Instinct " zeer veel met symbolen gewerkt.  Zoals de hond staat voor al te toxische mannelijkheid die zowel fascinatie als vrees inboezemt, zo staat het witte konijn dat Idris verzorgt voor de seksuele spanning die tussen hen hangt. Wanneer Nicoline Idris afwijst, moet het knaagdier er aan geloven - net zoals die beklagenswaardige soortgenoot in "Fatal Attraction" in de kookpot belandt. 

Sommigen zullen een dergelijke symboliek al te makkelijk vinden, maar het is dezelfde verhaaltechniek die gebruikt werd in eeuwenoude schilderijen. In dit schilderij is het konijn een symbool van de maagdelijke geboorte en de incarnatie van Christus:

Madonna met het konijn - Wikipedia

Uiteindelijk durft Nicoline echter niet in te gaan op haar passies. 

Maar wat wint ze daar bij? Vergeleken bij het oudere en psychologisch rijpere personage van Nicole Kidman in "Babygirl", die wél durft ingaan op haar verlangens en daar uiteindelijk bij wint, keert Nicoline enkel terug naar af. Ze blijft verweesd achter - alsof ze meer verloren heeft dan gewonnen.

In dit verhaal is het niet relevant of Idris misbruik wil of zal maken van Nicoline - de vraag is of Nicoline zal toegeven aan haar eigen erotische verlangens.

Wie denkt dat "Instinct" een verhaal is over goed en kwaad, heeft het dus niet goed begrepen.

Deze film gaat voorbij al te binaire vragen over woke of niet woke. Dit wordt nergens beter aangetoond dan in de scène waarin Nicoline per vergissing denkt dat een groep jongens een meisje lastig valt.  

In zijn kern gaat deze film dus niet over een maatschappelijk probleem maar wel over de strijd binnen elk van ons (man of vrouw) tussen rede en verlangen.

Wie kiest voor het verlangen, neemt een enorm risico. Maar wie kiest voor de rede, doodt misschien zijn/haar verlangen.